Hải sản ở các vùng biển Việt Nam có nhiều loại giống nhau, nhưng tùy theo điều kiện của từng vùng mà hải sản nơi này có thể ngon hơn nơi khác, và cũng tùy theo cách chế biến, sáng tạo của người dân vùng đó, khiến cho hải sản trở thành những món ăn hấp dẫn khó cưỡng đối với du khách khi đặt chân đến mỗi vùng miền của Việt Nam.
Với mục đích quảng bá những đặc sản biển Việt Nam, giúp du khách chọn lựa một món ăn tươi ngon trong chuyến du lịch của mình, Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam chính thức công bố 10 đặc sản hải sản Việt Nam sau đây
1. Sá sùng (Quảng Ninh)
Loài trùn biển này được các nhà khoa học cho biết chứa tới 17 nguyên tố vi lượng, tám loại axít amin không thể thay thế và mười loại axít amin nhiều giá trị dinh dưỡng như: glyxin, alanine, glutamin, succinic… Ngoài ra, với vị ngọt, tính mát, sá sùng còn giúp chủ trị chứng tâm hàn, bổ dương khí.
Sá sùng còn được dân biển coi là mồi ngon nhất trong các mồi ngon của biển. Các loài cua, cá, sam, tu hài… cũng phải xếp sau.
Sá sùng tươi có thể chế biến các món như xào chua ngọt, chiên, nướng, nấu cháo… Để chế biến sá sùng tươi, sau khi rửa thật sạch, cho nguyên liệu vào chảo rang trên bếp cho khô rồi trút ra rổ, xoa cho hết những hạt cát còn bám vào. Tiếp đó, có thể nướng làm nhiều món ngon. Bản thân sá sùng có vị ngọt tự nhiên nên càng nhai lâu càng ngấm vị ngọt.
2. Bào ngư Bạch Long Vỹ (Hải Phòng)
Nhiều vùng biển ở nước ta có bào ngư sinh sống, nhưng bào ngư ngon nhất, bổ nhất và nổi tiếng nhất chỉ có ở khu vực biển thuộc đảo Bạch Long Vĩ. Bào ngư Bạch Long Vĩ còn nổi tiếng khắp thế giới và sánh ngang với bào ngư ở Niu Dilân, Meehicô hay Ooxxtrâylia… Trước đây, ở Bạch Long Vĩ có bào ngư đá sinh sống, bám vào các vỉa đá ngầm, còn bào ngư lỗ sống trong các lỗ dưới đáy biển.
Bào ngư thuộc hàng “sơn hào hải vị”, giàu dược tính, có khả năng bổ âm, tăng khí, hạ nhiệt, tăng cường sinh lực cho nam giới, giúp sáng mắt, trị ho, khó tiêu. Cả vỏ và ruột bào ngư đều được dùng làm thuốc để chữa bệnh và bồi bổ.
Bào ngư được chế biến thành rất nhiều món bổ dưỡng: bào ngư sống được bóp qua nước gừng, thái lát thật mỏng, vắt chanh, chấm mù tạt – xì dầu, khi ăn có cảm giác giòn ngọt khó tả; Bào ngư nấu cháo toàn tính (thả cả vỏ vào cháo), bào ngư xốt dầu hào tóc tiên hay hấp nguyên con với xì dầu cũng rất ngọt, bổ.
Ngoài ra, dược tính của bào ngư sẽ công hiệu hơn khi kết hợp với các vị thuốc bắc trong món canh “bào ngư, hải sâm đen, tần thuốc bắc” – một món chuyên dùng cho người già yếu phục hồi sức khỏe.
3. “Mực nhảy” Cửa Lò (Nghệ An)
“Mực nhảy”, cái tên gọi tươi nguyên đến mức, khi đưa vào nồi bắc lên bếp con mực còn “nhảy”. Có lẽ cái tên “mực nhảy” cũng bắt nguồn từ đó. Có người gọi là “mực nháy” vì con mực vừa bắt dưới nước lên gặp ánh trăng hoặc ánh đèn, những tia phản quang trên mắt, trên mình nó cứ nháy lên lấp lánh. Hai cách gọi trên tuy diễn tả những trạng thái khác nhau của con mực nhưng đều nói lên mức độ tươi ngon của con mực.
Cách chế biến món mực này rất đơn giản. Mực tươi để nguyên con bỏ vào nồi, giã ít gừng tươi trộn đều, đổ vào ít bia, đậy kín nồi cứ thế đun đến khi bia cạn, cũng là lúc mực chín tới. Con mực căng tròn màu hồng tươi lấm tấm, mùi mực chín hòa quyện vị bia, vị cay của gừng thành thứ mùi hấp dẫn khó tả. Mực được gắp lên đĩa, nước chấm pha sẵn, thêm một ít chanh, gừng, tỏi, ớt… Miếng mực nhai giòn, vị ngọt, bùi, cay… râm ran đầu lưỡi.
4. Cá ngừ đại dương (Phú Yên)
Thưởng thức món ăn cá ngừ đại dương có thể xem cách ăn ở Tuy Hòa (Phú Yên) vẫn được đánh giá là sành điệu nhất. Cá sau khi làm vệ sinh sạch sẽ, cắt thành miếng 4x5x0,5cm, sau đó xếp cá vào khay đem ướp lạnh. Khi thấy miếng thịt cá ngừ đông cứng, có màu sắc từ đỏ tươi chuyển sang hồng hoặc trắng hồng thì ăn được. Món này thường ăn kèm với các loại rau thơm như: cải xanh (hay cải đắng), ngò tàu, ngổ, é quế, é ta, húng dũi, húng đứng…
Khi ăn cần chuẩn bị chén nước chấm. Thường là nước xì dầu trộn đều với một ít mù tạt, sau đó gắp miếng cá ngừ sống đã ướp lạnh bày sẵn trên bàn cho vào chén nước chấm để thấm đều khoảng 30 giây hay một phút, rồi rắc mấy hột đậu phộng rang (lạc rang) đã giã bể làm hai lên trên ăn cùng với các loại rau thơm, ớt, tỏi…
Thịt cá ngừ tuy dùng sống nhưng ăn theo kiểu này không còn mùi tanh, mà lại vừa dẻo, vừa giòn và có mùi thơm đặc trưng làm cho nhiều người vắng lâu ngày cảm thấy nhớ da diết. Món cá này khi ăn phải kèm theo ly rượu để hai chất nóng, lạnh trung hòa với nhau dễ tiêu hóa, kích thích ăn được nhiều.
5. Sò huyết đầm Ô Loan (Phú Yên)
Đầm Ô Loan nằm sát quốc lộ 1A, dưới chân đèo Quán Cau, cách thành phố Tuy Hòa 22km. Đây là một địa danh gắn với phong trào Cần Vương của tỉnh Phú Yên. Đầm Ô Loan rộng khoảng 1.200 ha. Đứng trên đèo Quán Cau nhìn xuống, Ô Loan giống như con phượng đang xòe cánh, còn trên bản đồ, Ô Loan giống như con thiên nga đang thong thả bay.
Ô Loan là một đầm nước lợ, gần như nằm trọn trong đất liền nên đặc sản của vùng đất này phải kể đến món sò huyết. Dân gian có câu rằng: “Chưa ăn sò huyết chưa biết Phú Yên”. Muốn thưởng thức món ngon này, phải chịu khó lên thuyền theo các thợ lặn ra giữa đầm, lênh đênh trên sóng nước, vừa tham quan cảnh lặn bắt sò và “thưởng thức” ngay tại chỗ. Thực khách chỉ ngồi chờ trong chốc lát, người thợ lặn sẽ mang đến những con sò bụ bẫm, no tròn còn tươi roi rói. Du khách sẽ thổi lò than, đặt tấm vỉ và sắp sò lên để nướng.
Có thú nào bằng cảnh ngồi trên khoang thuyền, tự tay mình nướng lấy những chú sò mà mình thích nhất, rồi cho vào miệng. Cảm giác đầu tiên là vị ngọt thơm, béo béo và mịn màng ở đầu lưỡi, sau đó ngấm dần xuống tận cổ.
6. Tôm hùm Bình Ba (Khánh Hòa)
Người dân Khánh Hòa có câu: “Yến sào Hòn Nội, vịt lội Ninh Hòa, tôm hùm Bình Ba, nai khô Diên Khánh” để kể về những đặc sản trứ danh của tỉnh này. Bình Ba là một ốc đảo nằm ngay cửa vào vịnh Cam Ranh, ngư trường ở đây tạo cho tôm hùm bông xanh hương vị đặc biệt. Thịt tôm hùm này ngon nên chế biến món ăn kiểu gì cũng ngon. Trong đó phải kể đến món cháo. Muốn nấu cháo tôm hùm ngon, phải chọn loại gạo dẻo, nếu được gạo nàng thơm Chợ Đào, Long An thì “hết sẩy”. Vo gạo nấu cháo, tôm hùm lóc thịt để riêng (nhớ giữ lại vỏ và luộc chín để trang trí sau khi múc cháo ra tô cho hấp dẫn, nhất là khi đãi khách), phi hành mỡ rồi bỏ thịt tôm vào tao sơ cho có màu đỏ đẹp.
Cháo gần chín, bỏ thịt tôm vào (nếu muốn cháo ngọt hơn có thể cho thêm nghêu sống, bỏ vào nồi cháo trước khi cho thịt tôm) và cho gia vị, nêm nếm vừa ăn. Nhắc cháo xuống, cho hành lá xắt nhỏ, ngò, cho ít tiêu xay vào, ăn nóng. Lúc này bạn đã có nồi cháo thơm ngậy với màu đỏ của thịt tôm, màu vàng nhẹ của mỡ phi, màu xanh của hành ngò.
7. Mực một nắng Phan Thiết (Bình Thuận)
Mực một nắng có nhiều ở những vùng biển, nhưng thực khách sành ăn cho rằng món này ngon nhất là ở Phan Thiết. Người ta tuyển chọn kỹ loại mực lá, phơi nắng một ngày. Sau đó, mực gói lại kỹ càng rồi ướp đá. Thực khách đặt cho cái tên mực một nắng để phân biệt với khô mực và mực tươi…
Chế biến món mực một nắng thật đơn giản: mực lá được mổ dọc phía bụng, làm sạch phần ruột rồi phơi nắng từ sáng đến chiều (nếu nắng gắt, chỉ cần phơi trong một buổi) khi bề mặt mực khô ráo như có một màng mỏng bên trên là vừa. Mực một nắng làm được nhiều món ăn nhưng tuyệt nhất vẫn là món nướng muối ớt. Các bà, các chị đầu bếp thường làm muối ớt thiệt đỏ, thiệt cay rồi phết lên bề mặt của mực một nắng. Chờ cho muối ớt thấm rồi đưa lên bếp than hồng nướng. Mực khô nhưng vẫn còn giữ độ tươi nên lên than hồng thì ngã sang màu vàng ươm, vị thơm nồng. Ăn vào, thịt có vị ngọt, không quá dai. Món này chấm với tương ớt hoặc muối ớt chanh. Xé miếng mực một nắng nướng, chấm tương ớt đưa lên miệng thì mùi thơm nồng và vị cay của ớt đã xộc thẳng lên mũi.
8. Ốc vú nàng Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu)
Ốc vú nàng là món không thể thiếu trong thực đơn của những người đến thăm Côn Đảo. Ốc có hình dáng giống nhũ hoa của người con gái, chỉ cần gọi tên thôi, loài ốc độc đáo này đã khiến nhiều người tò mò, tìm hiểu, muốn khám phá, để rồi ngạc nhiên khi gặp gỡ và mê mẫn thưởng thức.
Nhìn hình dáng bên ngoài, ốc vú nàng hình chóp nhọn, thẳng, căng và trắng nõn với lớp vỏ cứng bằng xà cừ sắc hồng phai lấp lánh. Khi thưởng thức, ban đầu khi ốc mới luộc xong, thịt ốc màu trắng ngà, sau đó rửa sạch rồi tưới qua lại một lần nước sôi bỗng chuyển sang màu vàng ngon mắt. Thịt ốc vú nàng săn giòn nhưng không quá mềm như thịt nghêu, sò và rất ngọt. Nguời sành ăn, hay chế biến món này theo kiểu ốc nướng mọi. Con ốc đang còn tươi nguyên, đưa lên vỉ nướng, mùi thơm tỏa ra mời gọi và vị ngọt ngon nguyên thủy không trộn lẫn.
9. Còi Biên mai Phú Quốc (Kiên Giang)
Biên mai là loài nhuyễn thể hai mảnh. Con biên mai có màu nâu thẫm, dạng nan quạt (dẹp, thuôn dài như cây quạt khép hờ), trọng lượng hơn một ký, thịt nhão, không ngon. Chỉ có 2 lớp cơ thịt (to cỡ đồng xu, dày chừng nửa lóng tay) nối liền 2 mảnh vỏ gọi là còi, mọi tinh túy của loài này chỉ tập trung vào bộ phận đó.
Có rất nhiều cách chế biến món còi biên mai: xào chua ngọt, hấp, nấu xúp, lẩu… Khi xào cùng với nấm đông cô, nấm rơm, củ hành cùng cải bẹ xanh. Cái ngọt đậm đà của thứ hải sản lạ hợp cùng cái ngọt nhẹ nhàng của các loại nấm, ngọt hăng của hành pha thêm một chút cay nồng của cải xanh khiến mọi người có thể ăn không biết no.
Tuy nhiên, với người sành ăn muốn thưởng thức hương vị nguyên sơ của biển cả thì không thích món còi biên mai nướng suông hoặc nướng muối ớt. Cả một đĩa còi biên mai được ướp cùng muối hạt to đã được đâm nhuyễn vào đó mấy trái ớt đỏ tươi. Thực khách cứ lấy một vài sống lá dừa xâu chuỗi chúng lại để nướng trên bếp than đỏ rực. Khi còi ngả sang màu vàng thay cho màu sữa lúc còn sống là bắt đầu thưởng thức, nếu nướng quá kỹ, còi sẽ khô không còn giữ được độ giòn, dai. Vị mặn mà của muối, vị cay của ớt khiến cho vị ngọt của còi biên mai thêm thấm, thêm hấp dẫn. Để thưởng thức hết cái vị ngon ngọt của nó, ăn món này chỉ nên chấm chao và ăn cùng với rau húng, diếp cá, xà lách, chuối chát, dưa leo và khóm…
Món cháo còi biên mai cũng rất được lòng du khách. Vị thanh ngọt của còi, vị nồng ấm của hành tiêu, khiến cho người ăn cảm thấy khỏe khoắn hơn sau những mệt mỏi của cuộc hành trình, hay đánh tan cơn rã rời do bia rượu mang đến.
10. Tôm tít (Cà Mau)
Thịt tôm tít vừa ngon, ngọt, hiền lành vừa đậm đà hương biển, khác xa với mùi vị của tôm sú và tôm hùm… Con tôm tít trắng nâu khi luộc hoặc hấp lên sẽ chuyển sang màu đỏ hoặc nâu sậm.
Cách chế biến tôm tít không cầu kỳ lắm, chỉ cần hấp, luộc hoặc nướng, chấm muối tiêu chanh hoặc nước mắm me cũng đủ níu chân khách mọi miền.
